Misplaced Pages

Zartir lao

Article snapshot taken from Wikipedia with creative commons attribution-sharealike license. Give it a read and then ask your questions in the chat. We can research this topic together.
Song
"Զարթի՛ր, լաօ/լաո"
Song
LanguageArmenian
English titleZartir lao
WrittenFahrat
Published1890s
Songwriter(s)See text

"Zartir lao" (Armenian: Զարթի՛ր, լաօ) is a popular Armenian revolutionary folk song. Composed in the 1890s, it praises the prominent fedayi leader Arabo and is a wake up call for Armenian liberation supporters against the Turk-branch of the Ottoman Army.

Origin

Arabo, the hero of Zartir lao.

The song was originally written by Fahrat, an Armenian ashugh from Mush. The song's hero is Arabo, the famed fedayi, who is now presented as a symbol of the Armenian liberation movement. He mainly operated in Mush Plain and Sasun. In 1893, while returning from the Caucasus, his group was surrounded in a gorge near Bulanikh. Everyone in his group was killed, including Arabo himself.

Over time its connection to Arabo's death was forgotten. This was traced in the evolution of the song's title: "Arabo's song" («Արաբոյի երգ»), "Brave Arabo's song" («Քաջ Արաբոյի երգ»), "Mshetsi's song" («Մշեցու երգ»), "Zartir lao" («Զարթիր լաօ»), etc.

Composition

The song is stylistically similar to other traditional Armenian lullabies, but with the purpose of a wake up call. The mother is the central character. She tells her son about the miserable conditions of Armenians and calls him to a military struggle against the genocidal Turks. The mother points out Arabo as an example for her son to enlist as a fedayi (resistance fighter) for the liberation of Armenia. The song's tone is revealed with the doublet line «զարթիր լաօ, մեռնիմ քեզի» ("Arise my child, I beseech you"; literally Arise my child, I will die for you), which is a call for struggle to all Armenians.

Recorded versions

External videos
video icon KOHAR - Zartir, Lao - All Time Armenian Favorites on YouTube
video icon 23 January 2012, a group of Armenians sings "Zartir lao" in front of the French Senate, after it passed the genocide law on YouTube

In popular culture

Lyrics

This page is a candidate for copying over to Wikisource.
If the page can be edited into an encyclopedic article, rather than merely a copy of the source text, please do so and remove this message. Otherwise, you can help by formatting it per the Wikisource guidelines in preparation for being imported to Wikisource by a Wikisource admin. Note that if this source text is not in English, it will have to be copied using the transwiki process.
Muş is in southeastern Turkey.Muş is in southeastern Turkey.Mushclass=notpageimage| Mush (Moush), now Muş in modern Turkey

This one is the most common version of the song's lyrics in Armenian, its transliteration and the English translation:

Armenian Latin transcription English translation
Խուժան ասկեար զօրք է ժողուեր
Եկեր Մշոյ դաշտն է պատեր։
Սուլթան կ՚ուզէ ջնջել մզի.
Զարթի՛ր, լաօ, մռնիմ քզի։
Խեղճ մշեցին մեռաւ լալով,
Օտար երկիրներ ման գալով
Մեռաւ թուրքի պարտքը տալով.
Զարթի՛ր, լաօ, մռնիմ քզի։
Ի՞նչ անիծեմ թուրք ասկեարին,
Որ սպաննեց ջոջ Աբոյին։
Մեր յոյս թողեց օրօրոցին.
Զարթի՛ր, լաօ, մռնիմ քզի։
Khuzhan askyar zork e zhoghver
Yeker msho dashtn e pater.
Sultan k'uze jnjel mzi;
Zartir, lao, mrnim kzi.
Kheghch mshetsin merav lalov,
Otar yerkirner man galov
Merav turkin harkê talov;
Zartir, lao, mrnim kzi.
Inch anitsem turk askyarin,
Vor êspanets joj Aboyin.
Mer huys toghets ororotsin;
Zartir, lao, mrnim kzi.
The a couple of soldiers have been gathered
And have besieged the region of Moush.
The sultan wants to annihilate us;
Arise, my child, I beseech you.
The poor Moushetsi died grieving ,
As he traveled through foreign territories
He died exacting retribution to the Turks;
Arise, my child, I beseech you.
In what way to curse the Turk soldier,
Who killed our resistance fighter Arabo.
And left our hopes to next generation;
Arise, my child, I beseech you.

Other variants

Many variants of the song exist nowadays.

«Քաջ Արաբոյի երգը»

Գրող տանի քուրդ Հասոյին,
Սպաներ է ջոջ Ափոյին,
Իլլաջ մացեր Արաբոյին,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:

Չուր ե՞րբ մնամ էլու դռներ,
Էրթամ գտնեմ զիմ խեղճ գառներ,
Ջրեմ զիմ բոսընի ծառներ,
Զարթիր՛ լաո, մըռնիմ քըզի:

Դեն իրիշկե գալող ո՞րն է,
Քաջ Արաբո բաղդավորն է,
Կարմիր իրցանց զինվոր է,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:

Խեղճ մշեցին մեռավ լալով,
Հեռու երկրներ ման գալով,
Մեռավ թուրքի պարտքեր տալով.
Զարթիր՛ լաո, մըռնիմ քըզի:

Ելեք կայնե՛ք, կտրիճ Խերան,
Ոտով գացե՛ք առաջ ուրան,
Սալլաթ Մեհրու բաժին խուրբան,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:

Սեֆի՛լ, շիվար մացած ձագեր,
Էղած անտեր, բնավեր խ(հ)ավքեր,
Տե՛ր դու փրկե, պահե ճըժեր,
Զարթի՛ր լաո, մըռնիմ քըզի:

«Մշեցու երգը»

Չուր ե՞րբ մնանք զէլու դռներ,
Երթամ գտնիմ զիմ խեղճ գառներ,
Սուքեմ զիմ պախչայիս ծառներ,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:

Խըղք (Խեղճ) մշեցին մեռավ լալով,
Օտար երկրներ ման գալով,
Մեռավ թուրքի պարտքը տալով,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:

Գրող տանի քուրդ Հատոյին,
Որ չսպաններ ջոջ Ափոյին,
Իլաճ մացեր Արաբոին,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:

Դեն իրիշկե՝ գալող ո՞րն ա,
Քաջ Արաբո բաղդավորն ա,
Կարմիր իրիցանց զինվորն ա,
Զարթի՛ր լաո, մռնիմ քզի:

«Մշեցու մոր օրորոցային երգը»

Խուժան ասկեր զգեզ պաշարե,
Մոր ու մանկան ծեռվին կապե,
Մըգա գիկա սըրե մըզի,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քեզի:

Էլի վերունք թվանք, զոռվել,
Հըդ թուրքերուն կուզիմ կռվել,
Սուլթան կուզե ջնջը մըզի,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:

Ի՞նչ անիծեմ թուրք ըսկարին,
Որ ըսպանեց մեծ Ապոյին,
Զմըր հուս թողեց վըր օրորոցին,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:

Խեղճ մշեցին մեռավ լալով:
Օտար երկրներ ման գալով,
Մեռավ խըլխի պարտքը տալով,
Զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:

Չուր ե՞րբ մնամ էլու դռներ,
Էրթամ գըտնիմ զիմ խեղճ գառներ,
Զուքիմ զոիմ բախչան ու ծառներ,
Զաթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի:

«Մշեցու երգը»

Խեղճ մշեցիք մնացին լալով,
Երկրե-երկիր ման գալով,
Մեռան թուրքին հարկը տալով,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի:

Զարթնի՛ր, զարթնի՛ր, գնա Սասուն,
Գնա Սասուն, օգնե հայուն:

Բոբիկ ոտքով չուր Ախթամար,
Ելնեմ երթամ հայու համար,
Ձեր օգնական սուրբ տիրամայր,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի:

Գրողը տանի քուրդ Հասոյին,
Որ սպանել է ջոջ Ափոյին,
Էլ ճար չմնաց Արաբոյին,
Զարթնի՛ր, լաո, մեռնիմ քեզի,

Զարթնի՛ր, զարթնի՛ր, գնա Սասուն,
Գնա Սասուն, օգնե հայուն:

See also

References

  1. (in Armenian) «Մուրճ», 1895, համար 7, 1017-1018
  2. (in Armenian) «Հայ ժողովրդի պատմություն», հատոր 6-րդ, էջ 238-240
  3. (in Armenian) Ա. Բրուտյան, 1898, էջ 95-96
  4. (in Armenian) Ա. Մխիթարյան, էջ 39-40
  5. (in Armenian) «Վազգեն» երգարան, էջ 316
  6. (in Armenian) «Ծաղկեփունջ» երգարան, Թիֆլիս, 1907, էջ 141
  7. «Զարթիր, Լաո». երգը կատարում են Զարուհի Փոստանջյանը և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համակիրները (տեսանյութ) (in Armenian). 168 hours. 21 February 2013. Retrieved 8 March 2013.
  8. 8 March 2013 protests
  9. "Զարթիր լաո" (PDF). Arak-29 Charitable Foundation. Retrieved July 15, 2012.
  10. Garabedian, Kerovbe. The Songbook of Daron,1930, p. 39
Categories: